Niższe Seminarium Duchowne w Częstochowie (NSD) rozpoczęło swoją działalność l września 1951 roku pod nazwą: Częstochowskie Seminarium Duchowne – Wydział Przygotowawczy. Założycielem szkoły był drugi biskup częstochowski Zdzisław Goliński (1951-1963), a jej zorganizowaniem zajął się pierwszy rektor ks. dr Bronisław Panek (1951-1953). Niższe Seminarium mieściło się przy w budynkach należących do Zgromadzenia Oblatek Najświętszego Serca Jezusa Paula ul. Paulińskiej 10/12 – tutaj odbywały się zajęcia lekcyjne i mieszkała część uczniów, pozostali natomiast mieszkali w bursie Braci Szkolnych przy ul. Pułaskiego 20. Początkowo ks. Bronisław Panek był jedynym przełożonym w seminarium. Dopiero w drugim roku swej działalności seminarium otrzymało prefekta w osobie ks. Wincentego Kochanowskiego.

Komuniści niechętnie patrzyli na niższe seminaria duchowne. Z wyjątkiem częstochowskiego i płockiego - wszystkie inne stopniowo likwidowano. Pierwszy prefekt seminarium, ks. Wincenty Kochanowski, w swoich wspomnieniach pisze, że w tych niełatwych dla szkoły czasach najtrudniej było pozyskać nauczycieli, bo kto – przez fakt, że uczy w seminarium – chciał się narażać na utratę pracy w innej szkole? Mimo wszystko, narażając się na szykany ze strony władz komunistycznych, w kolejnych latach do grona pedagogicznego dołączyli wybitni nauczyciele i wychowawcy, spośród których wielu przynależało do zgromadzeń zakonnych.

W roku 1954 seminarium otrzymało nowego rektora w osobie ks. dr. Stefana Bareły, późniejszego biskupa częstochowskiego. Na początku posiedzenia Rady Pedagogicznej w dniu 28 sierpnia 1954 roku nowy rektor powiedział, że „w swojej nominacji na stanowisko rektora seminarium widzi wolę Bożą i, mimo iż prowadzi jeszcze zajęcia na Uniwersytecie, najwięcej czasu poświęci dla szkoły”. Po nominacji ks. dr. Stefana Bareły na ojca duchownego Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Częstochowskiej w Krakowie, rektorem NSD został ks. mgr Stanisław Okamfer (1956/1957). Kolejnymi rektorami Niższego Seminarium Duchownego byli: ks. Włodzimierz Rataj (1957-1962), ks. dr Adolf Trepka (1962-1965), ks. dr Zenon Mońka (1965-1970), ks. Grzegorz Ślęzak (1971-1980), ks. dr Stanisław Urbański (1980-1984), ks. Andrzej Oleś (1984-1996). Obok rektora w Niższym Seminarium pracowali również ojcowie duchowni i księża prefekci. Ojcami duchownymi alumnów byli: ks. Henryk Bąbiński (1958-1959) i ks. Władysław Kaczmarek (1959-1964) – choć oni nigdy w seminarium nie mieszkali, lecz dochodzili z posługą oraz – już mieszkający w Niższym Seminarium – ks. lic. Marian Dumała (1964-1977) i ks. Leonard Gołkowski (1980-1995).

Czuwanie nad wychowaniem alumnów oraz troska o zapewnienie środków materialnych dla seminarium to główne zadania księży prefektów. Na tym stanowisku pracowali: ks. mgr Wincenty Kochanowski (1952-1957), ks. Kazimierz Szwarlik (1953-195 oraz 1957/1958), ks. dr Zenon Mońka (1958-1965), ks. dr Jan Związek (1965-1969), ks. mgr-lic. Kazimierz Najman (1969-1974), ks. Eugeniusz Kołodziejczyk (1974-1987), ks. mgr Stanisław Iłczyk (1987-1991) i ks. mgr Kazimierz Zalewski (1991-1995).

Pierwszy rok funkcjonowania Niższego Seminarium był czasem obserwacji i formułowania właściwych norm oraz zasad dla dalszego działania tej instytucji. Podsumowaniem obserwacji i wskazaniem zasad pracy na przyszłość było pismo bp. Z. Golińskiego z dnia 21 sierpnia 1952 roku, skierowane do ks. rektora Bronisława Panka. Z treści pisma wynika, że Niższe Seminarium Duchowne łączyło się organizacyjnie z Wyższym Seminarium Duchownym Diecezji Częstochowskiej w Krakowie. Na czele instytucji stał kierownik, będący wicerektorem w stosunku do rektora seminarium w Krakowie. Biskup Z. Goliński zaznaczył, że w nomenklaturze wewnętrznej wicerektor może być tytułowany rektorem (takie określenie przyjęto w niniejszym opracowaniu). Uczniowie Niższego Seminarium Duchownego, podzieleni na 4 kursy (klasy), nazywają się alumnami. Według bp. Zdzisława Golińskiego program nauk ma uzdalniać alumnów do uzyskania państwowych świadectw dojrzałości, a w wychowaniu religijnym należy kłaść nacisk, oprócz wiedzy i pobożności, na wyrobienie liturgiczne. W systemie wychowawczym ważne miejsce powinno zajmować wychowanie patriotyczne i społeczne alumnów.

Powyższe zasady znalazły swoje odbicie w statucie z dnia 31 sierpnia 1952 roku. W tym dniu bp Zdzisław Goliński podpisał Statut Częstochowskiego Seminarium Duchownego Diecezji Częstochowskiej – Wydział Przygotowawczy w Częstochowie. Dokument ten regulował życie seminaryjne w okresie władzy komunistycznej, która nie tylko nie uznawała prawnie istnienia niższych seminariów, ale przemocą likwidowała ich działalność w innych diecezjach. Niższe Seminarium Duchowne w Częstochowie szczęśliwie uniknęło likwidacji, lecz – systematycznie nękane – było zagrożone w swoim istnieniu.

Gdy chodzi o proces dydaktyczny, to dla alumnów szczególnie dotkliwa była kwestia egzaminów maturalnych. Uczniowie kończący Niższe Seminarium Duchowne na przestrzeni blisko 30 lat byli pozbawieni możliwości zdawania egzaminu maturalnego na prawach państwowych. Już przy rekrutacji do szkoły kandydaci i ich rodzice byli informowani, że „seminarium w Częstochowie przygotowuje wyłącznie do diecezjalnego seminarium w Krakowie i nie wydaje świadectw ukończenia nauki, uprawniających do starania się o przyjęcie na państwowe uczelnie akademickie”. Wydawano tylko świadectwa ukończenia seminarium z pieczęcią Kurii Diecezjalnej. Warunkiem otrzymania tego typu dokumentu było zdanie egzaminu dojrzałości przed komisją złożoną z profesorów Niższego Seminarium Duchownego powołanych przez ordynariusza diecezji. W Statucie zaznaczono, że posiadanie świadectwa w połączeniu z właściwymi cechami duszy daje prawo do przyjęcia do Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Częstochowskiej w Krakowie. Niezależnie od tego diecezjalnego egzaminu dojrzałości seminarium ułatwiało przystąpienie do państwowego egzaminu dojrzałości. Pewne możliwości w tym względzie zostały stworzone po roku 1956, w wyniku ustaleń Komisji Wspólnej Rządu PRL i Episkopatu. Co prawda władze państwowe nadal odmawiały niższym seminariom prawa organizowania egzaminów maturalnych z prawami państwowymi, ale każda szkoła prowadzona przez instytucje kościelne mogła indywidualnie ubiegać się o zorganizowanie egzaminów maturalnych przed Państwową Komisją Egzaminacyjną. Uczniowie klasy IV mogli być dołączeni do maturzystów szkoły państwowej. Jednakże te ustalenia okazały się fikcją. Władze państwowe odmówiły przyznania praw państwowych niższym seminariom uzasadniając, że takie uprawnienia mogą uzyskać tylko szkoły prywatne zorganizowane na wzór szkół państwowych. Zdaniem władz Polski Ludowej niższe seminaria nie odpowiadają tym wymogom i – jako instytucje kościelne – nie były i nie są nadzorowane przez władze oświatowe.

W tym czasie jedyną możliwością prowadzącą do uzyskania świadectwa dojrzałości przez absolwentów niższych seminariów było ubieganie się o składanie eksternistycznego egzaminu dojrzałości. Dzięki zabiegom ks. rektora Stanisława Okamfera umożliwiono zdawanie egzaminu dojrzałości abiturientom Niższego Seminarium Duchownego w systemie eksternistycznym w gmachu Liceum Ogólnokształcącego im. R. Traugutta w Częstochowie w połowie maja 1957 roku. Do tego egzaminu przystąpiło 65 absolwentów z lat 1956 –1957. Egzamin odbywał się w formie pisemnej i ustnej. Obejmował 10 przedmiotów: język polski, język francuski, historię, biologię, geografię, astronomię, matematykę, logikę, chemię i fizykę. Rok później absolwenci Niższego Seminarium Duchownego już nie mogli zdawać egzaminu w takiej formie jak to miało miejsce w roku 1957. Wyszło nowe zarządzenie władz, na mocy którego absolwenci seminarium mogli indywidualnie zdawać maturę eksternistyczną dla dorosłych w Wydziale Oświaty. Stanowiło to kolejny dowód utrudnień ze strony władzy państwowej. Taka sytuacja utrzymywała się przez ponad 20 lat. W rezultacie systematycznie zmniejszała się liczba kandydatów do seminarium. Często rezygnowali oni z tej szkoły z uwagi na brak uprawnień szkół państwowych.

Wybór kard. Karola Wojtyły na papieża i wydarzenia sierpniowe z roku 1980 oraz powstanie NSZZ „Solidarność” spowodowały złagodzenie polityki władz i stworzenie lepszych warunków do funkcjonowania niższych seminariów. W nowej sytuacji politycznej ks. rektor Stanisław Urbański (1980-1984) podjął działania zmierzające do uzyskania przez szkołę uprawnień szkół państwowych. W wyniku tych starań Niższe Seminarium Duchowne miało przyznawane wyżej wymienione uprawnienia w roku szkolnym 1980/1981 i następnych latach aż do roku szkolnego 1984/1985, z tym, że co roku musiało występować do władz oświatowych z wnioskiem o ich przyznanie. Uzyskanie wyżej wymienionych uprawnień było ważnym etapem w rozwoju Niższego Seminarium Duchownego, gdyż w szkole można było przeprowadzać egzamin dojrzałości przed Państwową Komisją Egzaminacyjną, a świadectwa wydawane przez seminarium zostały uznane za równorzędne ze świadectwami odpowiedniego liceum państwowego. W roku szkolnym 1985/1986 roku Ministerstwo Oświaty i Wychowania nie przyznało Niższemu Seminarium Duchownemu uprawnień szkoły państwowej. Kiedy zaś biskup częstochowski Stanisław Nowak wystąpił o nadanie praw państwowych na rok szkolny 1986/1987, władze oświatowe zwróciły się o przedłożenie stosownych dokumentów niezbędnych do przyznania wyżej wymienionych uprawnień, a w dniach 7-10 stycznia 1987 roku przeprowadzono wizytację w Niższym Seminarium Duchownym. W wyniku tych działań podjęto decyzję o przyznaniu pożądanych uprawnień na rok szkolny 1986/1987, a następnie na kolejne lata aż do roku szkolnego 1990/1991.

Zasady funkcjonowania szkoły zostały zapisane w Statucie Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie z dnia 17 lutego 1987 roku, zatwierdzonym przez biskupa Stanisława Nowaka. W dokumencie warto zauważyć trzy istotne elementy dotyczące tej placówki dydaktyczno-wychowawczej. Po pierwsze trzeba zwrócić uwagę na zmianę nazwy szkoły, która dotychczas działała jako Częstochowskie Seminarium Duchowne – Wydział Przygotowawczy. Statut wprowadza nową nazwę: Niższe Seminarium Duchowne w Częstochowie, które jest instytucją dydaktyczno-wychowawczą, a zarazem ośrodkiem pielęgnowania i formacji powołań kapłańskich nakazanym przez powszechne prawo Kościoła (kan. 234 par. 1 Kodeksu Prawa Kanonicznego).

Po drugie statut określa główny cel Seminarium, którym jest „pielęgnowanie zalążków powołania” przy równoczesnym uwzględnieniu procesu nauczania i wychowania właściwego szkole średniej, a także specjalnej formacji religijnej (kan. 234 par.1 KPK). Chodzi o to, aby wychowankowie dobrowolnie mogli rozeznać swoje powołanie i odpowiedzieć na Boży dar, podejmując formację życia kapłańskiego w Wyższym Seminarium Duchownym. W stosunku do Statutu z 1952 roku zwraca się tutaj uwagę na tych wychowanków, którzy nie wybiorą życia kapłańskiego. Dla nich Niższe Seminarium Duchowne ma być autentyczną szkołą do pełnego człowieczeństwa, solidnej wiedzy oraz apostolstwa, które uzdolni ich do owocnego włączenia się w działalność Kościoła we własnym ich środowisku”.

Po trzecie, Statut wprowadził zasadniczą zmianę dotyczącą zarządzania Seminarium. Dotychczas kierownictwo Niższego Seminarium Duchownego należało do rektora Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Częstochowskiej w Krakowie, chociaż było to jedynie zwierzchnictwo nominalne, gdyż bezpośrednią władzę w Niższym Seminarium Duchownym sprawowali wicerektorzy mieszkający w Częstochowie. Ta więź w postaci unii personalnej została rozwiązana, a kierownictwo Niższego Seminarium Duchownego powierzono rektorowi tegoż Seminarium. Od tego czasu dotychczasowy wicerektor, ks. Andrzej Oleś (1984-1996), sprawował urząd rektora Niższego Seminarium Duchownego „przy wydatnej współpracy zespołu wychowawców i profesorów, stanowiących z nim ścisłą jedność”. Nad formacją wewnętrzną w Seminarium czuwał mianowany przez biskupa częstochowskiego ojciec duchowny. Administracja Seminarium pod kierunkiem rektora została powierzona prefektowi Seminarium.

U progu III Rzeczypospolitej seminarium przestaje być przedmiotem szykan ze strony władz państwowych. System dydaktyczno-wychowawczy, realizowany dotychczas w Niższym Seminarium Duchownym w oparciu o wartości chrześcijańskie i naukę Kościoła, znajduje wsparcie prawne w Ustawie o systemie oświaty z 7 września 1991 roku (Dz.U.1996 Nr 67, poz.329). W preambule tejże Ustawy czytamy, że nauczanie i wychowanie, respektując chrześcijański system wartości, służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Ponadto system oświaty III Rzeczypospolitej zapewniał możliwość zakładania i prowadzenia szkół i placówek wychowawczych przez różne podmioty, w tym osoby prawne i fizyczne, które w świetle art. 82 ust.1 Ustawy z 7 września 1991 roku mogły je zakładać po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez kuratora oświaty właściwego dla siedziby szkoły lub placówki. W związku z tym 30 sierpnia 1992 roku Arcybiskup Metropolita Częstochowski Stanisław Nowak zwrócił się z prośba do Kuratorium Oświaty w Częstochowie o wpisanie Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie do ewidencji działalności oświatowej prowadzonej przez Kuratora Oświaty w Częstochowie oraz nadanie szkole uprawnień szkoły publicznej. Decyzją z dnia 1 września 1992 roku Niższe Seminarium Duchowne jako Liceum Ogólnokształcące o profilu humanistycznym zostało wpisane do prowadzonej przez Kuratora Oświaty w Częstochowie ewidencji niepublicznych szkół i placówek działalności oświatowej pod nr KO. I-0145/11/92. Ponadto – już po kilku latach – kolejny rektor, ks. dr Jerzy Bielecki, 4 lipca 1997 roku zwrócił się do Kuratorium Oświaty w Częstochowie o wpisanie do rejestru kuratora internatu seminaryjnego, będącego integralną częścią Niższego Seminarium Duchownego. Pod numerem KO. III-0145/10/97/WŻ wpisano nową nazwę szkoły: Niższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Częstochowskiej - Liceum Ogólnokształcące w Częstochowie wraz z internatem, a szkoła została włączona w całokształt szkolnictwa publicznego, stanowiąc część dynamicznie rozwijającego się szkolnictwa katolickiego w Polsce.

Na progu III Rzeczypospolitej Niższe Seminarium Duchowne w Częstochowie stanęło wobec nowych zadań. Lata reżimu komunistycznego odbiły się negatywnie na stanie szkoły i należało czym prędzej podjąć wielopłaszczyznowe działania służące jej rozwojowi. Należało niemal na nowo stworzyć prawo szkolne obowiązujące w seminarium, tak by mogło ono swobodnie funkcjonować w Polsce po przemianach demokratycznych z początku lat dziewięćdziesiątych XX wieku. Zmian potrzebowało także grono pedagogiczne. Najwięcej obaw budził jednak zły stan budynków seminarium – należało prawie natychmiast dokonać w nich koniecznych adaptacji, by zapewnić godziwe warunki dla uczniów oraz utrzymać prawa szkół publicznych, przyznane instytucji w 1992 roku na czas nieokreślony.

Arcybiskup Stanisław Nowak dostrzegał konieczność zmian, które zapewniłyby ponad 90 – osobowej wówczas wspólnocie alumnów dobre warunki życia i formacji, pozwalające na dojrzałe rozeznanie własnego powołania. To zadanie miał podjąć ks. dr Jerzy Bielecki, mianowany 26 września 1995 roku rektorem Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Sprawowanie tej funkcji miał rozpocząć 1 lutego 1996 roku. W dekrecie nominacyjnym abp Stanisław Nowak podkreślił zaufanie, z jakim powierza nominatowi „dzieło formowania młodych do życia głęboko chrześcijańskiego, a dla tych, którzy wybiorą drogę powołania do kapłaństwa, szkołę przygotowania do kapłaństwa”. Metropolita Częstochowski wskazał też szczególną odpowiedzialność nowego rektora, bowiem „nasze Niższe Seminarium Duchowne w Częstochowie służy nie tylko Archidiecezji, ale całej Polsce”. Pismo nominacyjne określało również priorytetową misję ks. dr. J. Bieleckiego – była nią poprawa warunków zakwaterowania i nauki w seminarium. Arcybiskup zobowiązał nowego rektora do poszerzenia istniejącej już bazy lokalowej seminarium tak, aby alumni „mogli w godnych warunkach zdobywać wiedzę i przygotowywać się do odpowiedzi na powołanie”.

Ks. dr J. Bielecki bardzo szybko i zdecydowanie podjął określone działania, aby spełnić stawiane mu wyżej wymienione wymagania. Najpierw opracowano ekspertyzę budowlaną o stanie technicznym budynku Niższego Seminarium Duchownego pod kątem możliwości dalszego użytkowania. Z uwagi na brak wystarczających środków finansowych przyjęto koncepcję stopniowej modernizacji istniejącego budynku seminaryjnego i poszerzenia dotychczasowej bazy materialnej. Pierwszym etapem modernizacji budynku było polepszenie warunków zakwaterowania. Uczniowie dotychczas mieszkali w dość ciasnych sypialniach z piętrowymi łóżkami. W roku szkolnym 1996/97 dokonano adaptacji trzeciego piętra budynku seminaryjnego (dotychczasowego strychu) na sypialnie dla alumnów. Stopniowo likwidowano łóżka piętrowe, a sypialnie wyposażono w nowe tapczany, szafy i szafki nocne. W międzyczasie w całym budynku rozpoczęto wymianę instalacji wodnej, kanalizacyjnej i elektrycznej. W 1997 roku, w okresie wakacji, dokonano remontu kilku sal lekcyjnych i głównej klatki schodowej. W pierwszej połowie 1998 roku wykonano gruntowną modernizację kaplicy seminaryjnej, W dniu poświęcenia odnowionej i powiększonej kaplicy seminaryjnej abp Stanisław Nowak podpisał dekret, mocą którego – na prośbę Księdza Rektora, Wychowawców, Profesorów i Alumnów – ustanowił Świętego Józefa, Oblubieńca Najświętszej Maryi Panny patronem tejże kaplicy. W roku 2001 kaplica została poszerzona o tzw. nawę boczną, która została poświęcona przez abp. S. Nowaka podczas odpustu 18 marca 2001 r. W efekcie składa się ona z dwóch części: mniejszej, gdzie sprawuje się sakrament pokuty i większej, w której odprawia się Mszę św.

Pilnego rozwiązania wymagał także problem kuchni i refektarza seminaryjnego, które w jedynie w minimalnym stopniu spełniały warunki wymagane przy zbiorowym żywieniu. Nową kuchnię i jadalnię postanowiono urządzić w pomieszczeniach budynku znajdującego się w północno-zachodniej części posesji – dotychczas mieściły się w nim m.in. niewielka sala gimnastyczna, biblioteka oraz magazyny. W tym celu jesienią 1998 r. rozpoczęto rozbudowę i nadbudowę tego budynku, a wewnątrz przeprowadzono kapitalny remont. Od początku roku szkolnego 1999/2000 alumni korzystali już z nowego refektarza. W nadbudowanej części oddano do użytku mieszkania dla personelu seminaryjnego. Obok pomieszczeń internatowych równocześnie remontowano pomieszczenia szkolne, które otrzymywały nowe wyposażenie i pomoce dydaktyczne. Od roku szkolnego 1996/97 w skromnie zorganizowanej sali komputerowej rozpoczęły się zajęcia z informatyki.

W wyniku zmiany przeznaczenia pomieszczeń szkolnych na parterze budynku uzyskano lepsze warunki do funkcjonowania biblioteki seminaryjnej.

W procesie dochodzenia przez Niższe Seminarium Duchowne do warunków lokalowych zapewniających możliwość prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych na odpowiednim poziomie, bardzo ważne znaczenie miała decyzja o budowie nowoczesnej sali gimnastycznej. Z inicjatywy rektora ks. J. Bieleckiego podjęto w 1998 roku starania o pozwolenie na budowę sali gimnastycznej z zapleczem w południowej części posesji, gdzie wcześniej znajdował się ogród. Po uzyskaniu stosownego pozwolenia, prace budowlane rozpoczęły się 7 lipca 1999 roku. Trwały ponad 2 lata i szczęśliwie zostały ukończone jesienią 2001 roku. 12 września 2001 roku arcybiskup Stanisław Nowak dokonał poświęcenia sali gimnastycznej w obecności między innymi księży dziekanów archidiecezji częstochowskiej, zaproszonych gości, nauczycieli i uczniów.

29 września 2001 roku w nowej sali gimnastycznej odbyła się uroczysta akademia z okazji 50-lecia Niższego Seminarium Duchownego. Uroczystość zgromadziła wielu wybitnych gości. Ze strony władz kościelnych obecni byli m.in. nuncjusz apostolski – abp

J. Kowalczyk, abp S. Nowak, bp A. Długosz, bp J. Wątroba, przełożeni NSD na przestrzeni pięciu dekad, przedstawiciele kapituł z archidiecezji częstochowskiej, przedstawiciele Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie na czele z rektorem ks. dr. Włodzimierzem Kowalikiem oraz rektorzy niższych seminariów z Płocka i Poznania. Przybyli również reprezentanci władz państwowych i samorządowych: Zygmunt Kucharczyk – wicewojewoda śląski, Jerzy Guła – członek zarządu Urzędu Marszałkowskiego, Joanna Grabowska – dyrektor Delegatury Śląskiego Kuratorium Oświaty w Częstochowie, poseł Szymon Giżyński, poseł Tadeusz Wrona. Licznie przybyli profesorowie, wychowawcy oraz wielu księży absolwentów, zarówno diecezjalnych jak i zakonnych oraz siostry zakonne. Wśród nich były przedstawicielki Sióstr Służebniczek NMP, które przez prawie 80 lat miały swoją placówkę w Częstochowie przy ul. Piotrkowskiej 17. Największą grupę gości stanowili absolwenci Niższego Seminarium Duchownego, tak świeccy, jak i duchowni, którzy z wdzięczną pamięcią wracali do lat spędzonych w Niższym Seminarium Duchownym. Alumni, pod kierunkiem księży przełożonych i profesorów, przygotowali przedstawienie przybliżające pięćdziesięcioletnią historię seminarium oraz zmagań kapłanów, profesorów i uczniów o trwanie tej szkoły w niełatwych czasach i o wierność celom, jakie przyświecały jej Założycielowi. W czasie uroczystości goście oraz przedstawiciele dawnych wychowawców i absolwentów zabierali głos i składali życzenia oraz gratulacje. Odczytano również listy absolwentów NSD – Ireneusza Wilka – podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów oraz dr. hab. Andrzeja Budzisza prof. KUL, prorektora Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.

Z okazji jubileuszu wybito również specjalne medale – abp S. Nowak na zakończenie uroczystości wręczył je byłym przełożonym NSD, wychowawcom i gościom honorowym.

Rok jubileuszowy niejako zamykał pewien okres w historii Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie, który był czasem funkcjonowania w systemie oświaty III Rzeczypospolitej. Był to czas zmagań o nowy kształt i obraz Niższego Seminarium Duchownego. Było to pięć lat nieustannego wysiłku, aby Niższe Seminarium, łącząc swoją dotychczasową tradycję z wymaganiami nowoczesności, mogło z nadzieją spoglądać w przyszłość. Temu służyły wszystkie remonty, ulepszenia, przekształcenia czy nowe inwestycje, w tym wybudowanie nowego zaplecza kuchennego i nowoczesnej sali gimnastycznej. W tym okresie szkoła musiała dostosowywać się do nowych warunków, aby funkcjonować w szybko zmieniającym się świecie.

Z dniem 1 września 2002 roku Arcybiskup Metropolita Częstochowski Stanisław Nowak dokonał przekształcenia Niższego Seminarium Duchownego - Liceum Ogólnokształcącego z 4-letniej szkoły ponadpodstawowej w 3-letnią szkołę ponadgimnazjalną. Decyzja Księdza Arcybiskupa była konsekwencją ustawy z dnia 8 stycznia 1999 roku – Przepisy wprowadzające reformę ustroju szkolnego (Dz. U. Nr 12 z 1999 r. poz.96 z póź. zmianami). W następstwie tej ustawy wprowadzono w Polsce 6-letnią szkołę podstawową, 3-letnie gimnazjum i 3-letnie liceum. W związku z tym 12 czerwca 2002 roku Niższe Seminarium Duchowne zostało wpisane do ewidencji szkół prowadzonej przez prezydenta Częstochowy jako szkoła ponadgimnazjalna – liceum ogólnokształcące wraz z internatem. Od roku szkolnego 2002/2003 cykl kształcenia w szkole trwał trzy lata. Zajęcia lekcyjne były organizowane zgodnie z ramowym planem nauczania dla liceów ogólnokształcących. Niższe Seminarium Duchowne realizowało rozszerzony program nauczania języka polskiego, historii i wiedzy o kulturze oraz posiadało szkolny zestaw programów nauczania opracowany zgodnie z przepisami prawa oświatowego. Cele wychowawcze realizowało również w oparciu o własny program wychowawczy i spójny z nim program profilaktyki.

To istotna zmiana, która wyznaczyła nowy etap w historii Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Zakończył się czteroletni cykl kształcenia. W maju 2004 roku po raz ostatni abiturienci Niższego Seminarium Duchownego zdawali egzamin dojrzałości w dotychczasowej formie. Najpierw składali egzaminy pisemne z języka polskiego i historii, a następnie egzaminy ustne z języka polskiego, z języka obcego i z wybranego przedmiotu. Od sesji wiosennej w roku szkolnym 2004/2005 dotychczasowy egzamin dojrzałości czyli tzw. starą maturę zastąpił egzamin maturalny. Nowa matura składa się z części ustnej obejmującej język polski i język obcy oraz części pisemnej obejmującej język polski, język obcy i przedmiot wybrany. Część ustna jest oceniana w szkole, a część pisemna poza szkołą przez egzaminatorów wpisanych do ewidencji egzaminatorów prowadzonej przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Od roku szkolnego 2009/2010 zamiast przedmiotu wybranego abiturienci zdają pisemny egzamin z matematyki.

W związku z nowym planem nauczania i zmianą w zakresie organizacji pracy dydaktyczno-wychowawczej pracę w seminarium w omawianym okresie podjęli następujący nauczyciele: mgr Grażyna Nowak – nauczyciel języka polskiego i egzaminator wpisany do ewidencji CKE, mgr Barbara Siwik-Drosik – nauczyciel matematyki, mgr Piotr Michalak – nauczyciel historii, mgr Jolanta Pyka – nauczyciel biologii i egzaminator wpisany do ewidencji CKE, mgr Anna Muszczak Stolarczyk – nauczyciel chemii, mgr Teresa Kot-Miśta – nauczyciel języka łacińskiego, mgr Jolanta Machura – nauczyciel języka angielskiego i egzaminator wpisany do ewidencji CKE, mgr Maria Gurtman – nauczyciel języka niemieckiego i egzaminator wpisany do ewidencji CKE, mgr Sylwia Kossowska – nauczyciel historii, mgr Michał Kubik – nauczyciel informatyki, mgr Jolanta Kobojek – pedagog szkolny i nauczyciel podstaw przedsiębiorczości, mgr Michał Sołtysik – nauczyciel informatyki, mgr Justyna Stępień – nauczyciel matematyki i egzaminator wpisany do ewidencji CKE, mgr Wioletta Sosnecka – nauczyciel języka polskiego i egzaminator wpisany do ewidencji CKE, ks. dr Grzegorz Szumera – nauczyciel filozofii. Do pracy wychowawczej i prowadzenia formacji religijnej przez arcybiskupa częstochowskiego zostali skierowani następujący duchowni: ks. mgr Dariusz Mazur (2002-2004), ks. mgr lic. Andrzej Chrzanowski (2002-2005), ks. mgr lic. Wojciech Gaura (2004-2008), ks. mgr Krzysztof Krulik (2005-2008), ks. mgr lic. Błażej Borówka (2006-2007), ks. mgr lic. Mariusz Jędrzejczyk (2007-2010), ks. mgr Sławomir Bednarski (2008), ks. mgr Łukasz Mozler (2010-2012) oraz od roku 2012 ks. mgr lic. Szymon Stępniak.

Lata 2002-2019 w historii Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie charakteryzują się – oprócz zmian w zakresie nauczania i wychowania – dalszą modernizacją budynków i zagospodarowaniem terenów wokół szkoły. 5 września 2002 roku, przy okazji inauguracji nowego roku szkolnego, arcybiskup Stanisław Nowak poświęcił nowoczesną kotłownię gazowo-olejową. Natomiast po zakończeniu roku szkolnego 2002/2003 dokonano dalszej modernizacji budynku bloku żywieniowego wraz z dokończeniem nadbudowy nad refektarzem. Lata 2004-2010 to czas porządkowania i upiększania budynków i terenu wokół seminarium oraz dalszego wyposażania szkoły w pomoce dydaktyczne. W tym względzie bardzo ważnym przedsięwzięciem było oddanie do użytku we wrześniu 2004 roku nowoczesnej pracowni informatycznej, wyposażonej w 17 komputerów firmy Maxdata oraz przystąpienie Niższego Seminarium Duchownego do programu „Edukacja z internetem TP – włącz szkołę”. W latach 2004-2005 wykonano ogrodzenie posesji Niższego Seminarium Duchownego: najpierw wybudowano ogrodzenie w południowo-wschodniej części posesji, a następnie wzdłuż ulicy Piotrkowskiej wraz z główną bramą wjazdową. Poświęcenie tej inwestycji miało miejsce 22 lutego 2006 roku przy okazji obchodów dziesiątej rocznicy objęcia urzędu rektora przez ks. dr. Jerzego Bieleckiego. W tym samym roku alejki w południowej części posesji wyłożono kostką brukową oraz oddano do użytku alumnów boisko do piłki nożnej i kort tenisowy. Wykonano również szereg prac związanych z zagospodarowaniem otoczenia szkoły. Ponadto oświetlono wejście do seminarium oraz część posesji od ul. Piotrkowskiej. Od 28 maja do 5 października 2007 roku wykonano prace związane z odnowieniem elewacji budynków i ogrodzenia Niższego Seminarium Duchownego oraz instalacji elektrycznej i piorunochronnej na budynkach seminaryjnych. W roku 2007, z okazji 90. rocznicy Objawień Fatimskich, na dziedzińcu seminarium stanęła figura Matki Bożej Fatimskiej. Była ona darem absolwentów roku 2007. 20 maja 2007 roku, przy licznej obecności księży przełożonych, profesorów, rodziców, absolwentów i alumnów, poświęcił ją uroczyście ks. prał. dr Teofil Siudy, prezes Polskiego towarzystwa Mariologicznego.

W odnowionych budynkach odbywały się zajęcia szkolne i internatowe. Sala gimnastyczna służyła nie tylko jako miejsce uprawiania sportu, ale także jako sala widowiskowa, gdzie świętowano uroczystości o charakterze religijnym, patriotycznym i kulturalnym. Między innymi w sali gimnastycznej miały miejsce uroczyste obchody 60-lecia Niższego Seminarium Duchownego. Jubileuszowej Eucharystii w dniu 21 kwietnia 2012 roku przewodniczył metropolita częstochowski abp Wacław Depo. W pejzaż życia seminaryjnego wpisały się również inne okolicznościowe akademie, podczas których uczniowie w sposób artystyczny przybliżali i prezentowali określony temat. 23 października 2005 roku w Niższym Seminarium Duchownym uroczyście obchodzono 80-lecie utworzenia diecezji częstochowskiej. Po Mszy św., którą celebrował ks. prał. Wincenty Kochanowski, były prefekt Niższego Seminarium Duchownego, rodzice, nauczyciele i alumni zebrali się w sali gimnastycznej, by dzięki montażowi słowno-muzycznemu, przygotowanemu przez uczniów, poznać historię archidiecezji częstochowskiej oraz sylwetki jej biskupów. Było to tym bardziej uzasadnione, gdyż większość uczniów NSD pochodzi z innych diecezji. 22 października 2006 roku, w ramach obchodów 80-lecia istnienia Tygodnika Katolickiego „Niedziela”, w seminarium gościł ks. inf. Ireneusz Skubiś, który przybliżył młodzieży i rodzicom przybyłym na wywiadówkę historię tego katolickiego i ogólnopolskiego tygodnika. Alumni z klasy I zaprezentowali wówczas krótkie scenki reklamowe i odśpiewali piosenkę reklamującą „Niedzielę”. 19 listopada 2006 koku uczniowie wysłuchali konferencji na temat obchodów pięćdziesiątej rocznicy Jasnogórskich Ślubów Narodu. Specjalnym gościem był o. Jerzy Tomziński, były przeor na Jasnej Górze, świadek wydarzeń, które miały miejsce 50. lat wcześniej. W ramach okolicznościowej akademii uczniowie odegrali kilka scen w nawiązaniu do historii Jasnogórskich Ślubów Narodu.

Szczególnym wydarzeniem w zakresie formacji religijnej w Niższym Seminarium Duchownym była peregrynacja obrazu Jezusa Miłosiernego w dniach 3-4 marca 2003 roku. Msze św. i nabożeństwa podczas peregrynacji, pozwalające poznać i głębiej przeżyć tajemnicę Miłosierdzia Bożego, gromadziły księży przełożonych, profesorów i alumnów. Owocem nawiedzenia obrazu Jezusa Miłosiernego w seminarium była idea fundacji witrażów w głównych oknach kaplicy seminaryjnej. 26 kwietnia 2003 roku, na zakończenie nauki w NSD przez uczniów klasy maturalnej, abp Stanisław Nowak poświęcił witraże, których treść nawiązuje do słów formuły rozgrzeszenia podczas sakramentu pokuty: „Bóg, Ojciec Miłosierdzia, który pojednał świat ze Sobą przez śmierć i zmartwychwstanie Swojego Syna i zesłał Ducha św. na odpuszczenie grzechów…”. Te słowa zostały umieszczone w górnej części okna mającego kształt półkola. Ta część witraża została ufundowana przez absolwentów Niższego Seminarium Duchownego z 2003 roku. Witraż w środkowym oknie przedstawiający Boga Ojca, przed którym klęczy młody człowiek, został ufundowany przez wiernych parafii św. Ferdynanda w Chicago, dzięki życzliwości ks. Dawida Cortesi, jej proboszcza. Na drugim witrażu przedstawiony został Chrystus Zmartwychwstały, który przypomina, że dzięki sakramentowi pokuty człowiek powstaje do nowego życia; ten witraż, który stanowi replikę sceny Zmartwychwstania z Bazyliki Grobu Bożego w Miechowie, został ufundowany przez ks. rektora Jerzego Bieleckiego. Treść trzeciego witraża, przedstawiającego Zesłanie Ducha Świętego, wiąże się ze słowami skierowanymi do Apostołów przez Chrystusa w dniu Zmartwychwstania: „Weźmijcie Ducha Świętego, którym odpuścicie grzechy są im odpuszczone, a którym zatrzymacie, są im zatrzymane (J 20, 22 n)”. Witraż ten został ufundowany przez ks. inf. Ireneusza Skubisia, redaktora naczelnego Tygodnika Katolickiego „Niedziela” w latach 1981-2014, absolwenta Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie.

Ze szczególnym pietyzmem obchodzono w tym okresie doroczne uroczystości ku czci patrona szkoły – św. Józefa. Wśród tych uroczystości należy odnotować Mszę św. odpustową z 18 marca 2004 roku. Wówczas abp Stanisław Nowak poświęcił nowe witraże, wyrażające prawdę o Eucharystii, umieszczone w czterech oknach głównej kaplicy. Pierwszy z tych witraży, ufundowany przez Kółka Różańcowe z parafii św. Ferdynanda w Chicago, ma wyrażać przygotowanie do Eucharystii. Przedstawia on chłopca dostarczającego pięć chlebów jęczmiennych i dwie ryby, które Chrystus rozmnożył i nakarmił na pustkowiu rzeszę głodnych ludzi (por. J 6, 1-13). Arcybiskup Metropolita Częstochowski podkreślił w homilii, że „ten chłopiec to znak alumna, który zawsze ma ze sobą Pokarm, wie, czym jest Eucharystia i chce iść przez całe życie nakarmiony Bogiem”. Drugi witraż, ufundowany przez Stanisławę Markocką z Chicago, to zapowiedź ustanowienia Eucharystii w scenie cudownego rozmnożenia chleba (por. Mt 14, 13-21). Witraż ukazuje samego Jezusa, łamiącego i rozdającego chleb, a który sam stał się w Eucharystii Chlebem przełamanym. Łamanie chleba jest symbolem ofiary, gdyż nie istnieje bliskość wobec Boga bez miłości ofiarnej i różnego rodzaju wyrzeczeń: posłuszeństwa, czystości, ubóstwa; alumni, poprzez Eucharystię, nazywaną również Łamaniem Chleba, wychowują się do ducha ofiarności. Trzeci witraż, ufundowany przez Klub Dobrego Pasterza z parafii św. Ferdynanda w Chicago, ukazuje ustanowienie przez Jezusa sakramentu Eucharystii i kapłaństwa podczas Ostatniej Wieczerzy (por. Mk 14, 22–25). Czwarty witraż, ufundowany przez Polską Katolicką Szkołę im. św. Ferdynanda w Chicago, założoną przez ks. Jerzego Bieleckiego w czasie jego pracy duszpasterskiej w Stanach Zjednoczonych, ukazuje wartość Eucharystii w życiu Kościoła i przedstawia chwilę, w której Zmartwychwstały Jezus daje się poznać dwom uczniom przy łamaniu chleba (por. Łk 24, 13-35). Alumni powinni rozpoznać w każdej Eucharystii Jezusa, który – poprzez sakrament swojego Ciała i swojej Krwi – przygotowuje na dzień zmartwychwstania i udziela sił do zaangażowania w życie wspólnoty Kościoła i do służby Kościołowi.

W latach 2016-2019 w uroczystościach ku czci św. Józefa uczestniczyli również klerycy Wyższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Częstochowskiej i klerycy Wyższego Seminarium Duchownego Diecezji Sosnowieckiej. Za każdym razem Mszy św. przewodniczył Biskup Sosnowiecki Grzegorz Kaszak. Mszę św. koncelebrowali m. in. ks. prał. Jerzy Bielecki, rektor Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie, ks. dr Grzegorz Szumera, rektor Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie, ks. Konrad Kościk, wicerektor Wyższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Wspólne uroczystości były okazją do zacieśnienia więzi pomiędzy uczniami Niższego Seminarium Duchownego a klerykami wyższego seminarium częstochowskiego i sosnowieckiego.

Szczególnym wydarzeniem w omawianym okresie była pielgrzymka księży przełożonych, nauczycieli, alumnów i rodziców do Rzymu z okazji 65-lecia Niższego Seminarium Duchownego w dniach 5-11 października 2016 roku, zorganizowana w Nadzwyczajnego Roku Miłosierdzia. Pielgrzymka do Wiecznego Miasta była okazją do spotkania się z dwoma papieżami. Najpierw wspólnota seminaryjna uczestniczyła w Eucharystii sprawowanej przy grobie św. Jana Pawła II, a następnie, 8 października, we Mszy św. odprawionej przez papieża Franciszka z racji uroczystego zakończenia Jubileuszu Maryjnego w ramach Nadzwyczajnego Roku Miłosierdzia, który odbywał się wówczas w Rzymie; po Mszy św. księża przełożeni spotkali się z Ojcem św., który ucieszył się z istnienia Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie i pobłogosławił całej wspólnocie. Oprócz Bazyliki św. Piotra na Watykanie pielgrzymi nawiedzili także pozostałe bazyliki papieskie: św. Jana na Lateranie, św. Pawła za Murami i Matki Bożej Większej. Wcześniej była okazja do modlitwy w sanktuarium „Santa Casa” w Loreto oraz na cmentarzu, gdzie spoczywają żołnierze II Korpusu Polskiego. Całość pielgrzymki zakończyły wizyty w sanktuarium św. Antoniego w Padwie i w Wenecji.

Dnia 16 stycznia 2019 roku Arcybiskup Metropolita Częstochowski Wacław Depo dokonał przekształcenia Niższego Seminarium Duchownego - Liceum Ogólnokształcącego z 3-letniej szkoły ponadgimnazjalnej w 4-letnią szkołę ponadpodstawową. Na podstawie tej decyzji 21 stycznia 2019 roku Niższe Seminarium Duchowne zostało wpisane do ewidencji szkół prowadzonej przez prezydenta Częstochowy jako szkoła ponadpodstawowa – liceum ogólnokształcące wraz z internatem. Przekształcenie 3-letniej szkoły ponadgimnazjalnej w 4-letnią szkołę ponadpodstawową było konsekwencją ustawy z 14 grudnia 2016 roku – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe. W następstwie tej ustawy zlikwidowano gimnazja i wprowadzono 8-letnią szkołę podstawową i 4-letnie liceum. Po zakończeniu nauki w 4-letnim liceum ma być przeprowadzany egzamin maturalny przebiegający zgodnie z ustalonymi procedurami Centralnej Komisji Egzaminacyjnej na dany rok szkolny. W wyniku reformy systemu oświaty w Polsce od roku szkolnego 2019/2020 cykl kształcenia w Niższym Seminarium Duchownym trwa cztery lata.

Uroczysta inauguracja roku szkolnego miała miejsce 5 września 2019 roku. Rozpoczęła się w kaplicy seminaryjnej Mszą św. pod przewodnictwem arcybiskupa Wacława Depo. Druga część uroczystości odbyła się w sali gimnastycznej. Po wprowadzeniu pocztu sztandarowego i odśpiewaniu „Bogurodzicy” Ksiądz Rektor wygłosił przemówienie inauguracyjne, w którym powitał nowego prefekta NSD – ks. Michała Cichonia, a następnie 9 uczniów klasy pierwszej złożyło ślubowanie. Ksiądz Arcybiskup wręczył nowym alumnom legitymacje szkolne. Uroczystość zakończyła się odśpiewaniem hymnu seminaryjnego. W ten sposób rozpoczął się kolejny rok szkolny obejmujący 4-letni cykl kształcenia i formacji religijnej i kulturowej.

Drugie półrocze roku szkolnego 2019/2020 i kolejny rok szkolny zostały zdominowane przez pandemię koronawirusa. Już 11 marca 2020 roku weszło w życie Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz. U. poz. 410, 492, 595 i 642). W związku z tym od 12 do 25 marca 2020 roku funkcjonowanie jednostek systemu oświaty zostało czasowo ograniczone. W tym okresie przedszkola, szkoły i placówki oświatowe zarówno publiczne, jak i niepubliczne nie mogły prowadzić zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Również w Niższym Seminarium Duchownym zajęcia zostały zawieszone na dwa tygodnie. Dlatego 13 marca 2020 roku alumni wyjechali do domów. Nauczyciele, poproszeni przez Księdza Rektora, przygotowali materiały dydaktyczne do samodzielnej pracy uczniów w domu. Ponadto Ministerstwo Edukacji Narodowej przekazało informacje dotyczące e-materiałów, z których mogli korzystać uczniowie i nauczyciele.

20 marca 2020 roku wydano kolejne rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej. Tym razem ogłoszono, że w okresie od 25 marca 2020 roku do 10 kwietnia 2020 roku (do wiosennej przerwy świątecznej) zadania jednostek systemu oświaty będą realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, czyli będzie się odbywała tzw. nauka zdalna. W związku z tym również w Niższym Seminarium Duchownym zajęcia edukacyjne w tym okresie odbywały się według nowych zasad nauczania na odległość. Nauczyciele otrzymali drogą elektroniczną adresy mailowe alumnów celem realizowania nauki zdalnej. Uczniowie mieli możliwość systematycznego uczestnictwa w procesie kształcenia, w którym realizowana jest podstawa programowa, a osiągnięcia edukacyjne są oceniane. Rozesłano loginy i hasła do platformy e-podręczniki uczniom i nauczycielom. Minister Edukacji, wobec utrzymującej się wysokiej liczby zachorowań wywołanych rozprzestrzenianiem się wirusa COVID-19, zdecydował, że do końca roku szkolnego 2019/20 szkoły dalej będą prowadzić kształcenie na odległość. Natomiast Dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej zadecydował, że część pisemna egzaminu maturalnego w terminie głównym dla absolwentów wszystkich typów szkół miała rozpocząć się w poniedziałek, 8 czerwca 2020 roku i potrwać do 29 czerwca. Odwołano ustne egzaminy maturalne. Egzaminy maturalne

z języka polskiego, matematyki i języka angielskiego przebiegały w rygorze sanitarnym

z zachowaniem zasad i bezpieczeństwa dla wszystkich jego uczestników. W tym trudnym czasie księża przełożeni transmitowali z kaplicy seminaryjnej nabożeństwa Drogi Krzyżowej, Apel Jasnogórski oraz Msze Święte. Uczniowie i ich rodzice mogli się wspólnie modlić i żyć społecznością szkolną.

W nowym roku szkolnym 2020/21 zajęcia w trybie stacjonarnym odbywały się tylko przez pierwsze półtora miesiąca. Pod koniec września nastąpił gwałtowny wzrost zakażeń na koronawirusa i dlatego 16 października 2020 roku wydano rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej. Dla funkcjonowania Niższego Seminarium Duchownego zastosowanie miał paragraf pierwszy tegoż rozporządzenia: „Od dnia 19 października 2020 r. ogranicza się w całości funkcjonowanie publicznych i niepublicznych: szkół ponadpodstawowych, szkół podstawowych dla dorosłych, placówek kształcenia ustawicznego i centrów kształcenia zawodowego, w powiatach znajdujących się w obszarze czerwonym, określonych w wykazie stanowiącym załącznik do przepisów wydanych na podstawie art. 46a i art. 46b pkt. 1–6 i 8–12 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi” (Dz. U. z 2019 r. poz. 1239, z późn. zm.2). Ponieważ powiat częstochowski znajdował się obszarze czerwonym, dlatego Niższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Częstochowskiej – Liceum Ogólnokształcące realizowało od 19 października 2020 roku zajęcia w trybie zdalnym. Uzupełnieniem rozporządzenia z 16 października było kolejne z dnia 23 października 2020 roku. Zgodnie z nim uczeń w przypadku braku możliwości realizowania zajęć w domu, może uczyć się stacjonarnie lub zdalnie w szkole,

a zorganizowanie zajęć stacjonarnych lub umożliwienie udziału w zdalnych jest obowiązkiem dyrektora szkoły. W związku z powyższym zainteresowani rodzice uczniów naszej szkoły zostali poproszeni o przedstawienie pisemnej prośby w tym względzie i wypełnienie karty zdrowia, aby można było ewentualnie zorganizować takie zajęcia w szkole.

Kolejne rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 5 listopada 2020 roku wprowadziło punkt dotyczący konsultacji dla uczniów klasy III. Przywoływany przepis brzmi: „W klasie VIII szkoły podstawowej, klasie III liceum ogólnokształcącego i klasie IV technikum dyrektor szkoły może zapewnić w szkole konsultacje indywidualne lub grupowe z nauczycielem prowadzącym zajęcia edukacyjne z przedmiotów, z których uczeń przystępuje odpowiednio do egzaminu ósmoklasisty lub egzaminu maturalnego”. (par. 2 ust. 6). W związku z powyższym Ksiądz Rektor zarządził, aby takie konsultacje odbywały się w Niższym Seminarium Duchownym, poczynając od poniedziałku 16 listopada 2020 roku.

W roku 2021 przypadały dwa jubileusze: ćwierćwiecze sprawowania urzędu rektora przez ks. dr. Jerzego Bieleckiego oraz 70 lat funkcjonowania Niższego Seminarium. 1 lutego 2021 roku świętowano 25. rocznicę objęcia urzędu rektora tego seminarium przez ks. prał. dr. Jerzego Bieleckiego. Obydwa jubileusze wpisały się w przeżywany w kościele Rok św. Józefa. Podczas dziękczynnej Mszy św. z okazji jubileuszu 25-lecia posługi rektorskiej, sprawowanej 1 lutego 2021 roku, Metropolita Częstochowski podziękował ks. rektorowi Jerzemu Bieleckiemu za ćwierć wieku jego troski o seminaryjny dom. Okolicznościowy list gratulacyjny przesłał Minister Edukacji i Nauki Przemysław Czarnek, który napisał: „Moje najwyższe uznanie budzi praca dydaktyczno-wychowawcza oraz troska o rozwój duchowy młodego pokolenia. Nieocenione są zasługi Księdza Rektora w kształtowaniu charakterów młodych w duchu tradycji i wiary chrześcijańskiej. Chcę podkreślić, że praca na rzecz dzieci i młodzieży to jednocześnie troska o polska rodzinę, o zachowanie i utrwalenie wartości tak bliskich wielu naszym Rodakom”.

W niedzielę, 25 kwietnia 2021 roku, wspólnota Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie: księża przełożeni, profesorowie, alumni i absolwenci uczestniczyli w Apelu Jasnogórskim przed obrazem Matki Bożej Częstochowskiej na Jasnej Górze, aby w ten sposób rozpocząć uroczystości 70-lecia seminarium. Rozważaniu apelowemu przewodniczył ks. prefekt Szymon Stępniak; mówił on: „Dzisiaj, wobec Ciebie Maryjo, dziękujemy za wszystkich, którzy poprzez ten czas, na wzór św. Józefa, tworzyli i wciąż tworzą z twórczą odwagą seminaryjną wspólnotę nauki i wzrastania w Bożej łasce. Dziękujemy za naszych absolwentów i obecnych uczniów i ich rodziny, dziękujemy za ich gotowość do nauki i formacji w Niezwykłej Szkole. Dziękujemy za księży przełożonych, profesorów, braci i siostry zakonne, za pracowników świeckich. Nasza wdzięczność kieruje się także wobec wszystkich którzy wspierali i nadal to czynią poprzez dar modlitwy i materialną pomoc. Dziękujemy i prosimy by za wszelki trud i serce włożone w tę seminaryjną wspólnotę, wynagrodził im Twój Syn błogosławieństwem i łaską, a zmarłych obdarz wiekuistą światłością”.

Natomiast w sobotę, 1 maja 2021, roku we wspomnienie św. Józefa rzemieślnika, Niższe Seminarium Duchowne Archidiecezji Częstochowskiej obchodziło 70-lecie swojego powstania.. Uroczystości rozpoczęły się Mszą św. celebrowaną w archikatedrze pw. Świętej Rodziny w Częstochowie, której przewodniczył metropolita częstochowski abp Wacław Depo. Jubileuszową Eucharystię koncelebrowali m.in. księża – absolwenci Niższego Seminarium. W uroczystościach wzięli udział członkowie kapituły bazyliki archikatedralnej, kawalerowie i damy - członkowie Zakonu Rycerskiego Świętego Grobu Bożego w Jerozolimie z Częstochowy i z Miechowa. Oprawę muzyczną jubileuszowej liturgii zapewnił chór bazyliki Grobu Bożego w Miechowie. Po Mszy św. zostały odczytane listy gratulacyjne: bp. Grzegorza Kaszaka – biskupa diecezji sosnowieckiej i bp. Dariusza Kałuży – biskupa diecezji Bougainville w Papui-Nowej Gwinei, absolwenta Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie (rocznik 1982-86).

Podczas jubileuszowej akademii rektor seminarium, ks. prał. dr Jerzy Bielecki otrzymał Medal Komisji Edukacji Narodowej, który wręczył mu, w imieniu Ministra Edukacji i Nauki Przemysława Czarnka, Sławomir Adamiec, Dyrektor Generalny Ministra Edukacji i Nauki. Podziękował on ks. Jerzemu Bieleckiemu za 25 lat służby jako rektora seminarium i podkreślił, że „Niższe Seminarium Duchowne, jego wychowawcy i wykładowcy przynoszą wiele dobra dla Kościoła i ojczyzny”. Natomiast ks. rektor Jerzy Bielecki, zaznaczył, że „dzisiaj spoglądamy na przeszłość i ona napawa nas dumą, bo absolwenci naszej szkoły zasilili szeregi duchowieństwa w Polsce i za granicą. Wielu naszych absolwentów to również przykładny laikat w Kościele”. Ksiądz Rektor podkreślił, że „przyszłość Niższego Seminarium Duchownego jest niełatwa, ale pełna chrześcijańskiej nadziei”. Jest to wyzwanie. Przyszłość Kościoła i jego misji zależy od tego, czy będziemy mieli kapłanów. Dlatego – jak zaznaczył Ksiądz Rektor – pokładamy nadzieję w młodzieży, która puka do drzwi naszego seminarium. Po uroczystościach pamiątkowymi tryptykami, których centralną postacią jest św. Józef, patron NSD, obdarowani zostali przyjaciele i dobroczyńcy seminarium. Jubileusz stał się okazją do spotkania starszych i młodszych absolwentów ze swoimi kolegami ze szkoły i nauczycielami, a także do przypomnienia czasów nauki.

Kilka dni później, 11 maja 2021 roku przyszedł do Niższego Seminarium Duchownego list od papieża emeryta Benedykta XVI, który był odpowiedzią na list jaki wspólnota NSD wysłała do Rzymu z racji jego imienin w Roku św. Józefa, a także jubileuszu 70-lecia Niższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Częstochowskiej, którego patronem jest św. Józef. Do listu przesłanego na ręce Papieża Emeryta została dołączona okolicznościowa grafika przypominająca, że młody Józef Ratzinger wraz z bratem Georgiem byli uczniami Niższego Seminarium w Traunstein. „Jesteś bardzo drogi nam – wspólnocie Niższego Seminarium Duchownego Archidiecezji Częstochowskiej – czytamy w liście przesłanym do Benedykta XVI. Patrzymy na Ciebie jako na wzór oddania życia Panu od młodych lat, ciesząc się, że uczęszczałeś do Niższego Seminarium w Traunstein, szkoły podobnej do naszej. Chcąc podkreślić naszą dumę z tego powodu, jeden z alumnów zaprojektował grafikę przypominającą o pięknym momencie Twojej przeszłości w Niższym Seminarium. Wysyłamy Ci ją razem z listem i mamy nadzieję, że sprawi Ci ona nieco radości i pobudzi do pogodnych wspomnień”. Benedykt XVI wyraził wdzięczność za list otrzymany z Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. „List z Waszego Seminarium, który podpisał Ksiądz Rektor wraz z dwoma Księżmi Prefektami i Dziekanem alumnów, wniósł wielką radość do mojego domu. Jak cudownie zobaczyć, że w Polsce kwitnie to, co w Niemczech więdnie” – napisał Benedykt XVI. List Papieża Emeryta wpisał się pięknie w jubileusz 70-lecia Niższego Seminarium Duchownego w Częstochowie. Wiadomość o liście pojawiła na wielu portalach polskich i zagranicznych. Słowa Papieża Emeryta: „całym moim sercem goszczę w Waszym Seminarium. Bardzo serdecznie pozdrawiam i błogosławię. Wasz Benedykt” stały się inspiracją, aby nadać szkole imię Benedykta XVI. W Uchwale Rady Pedagogicznej z dnia 21 czerwca 2021 roku podkreślono, że Benedykt XVI jako były uczeń Niższego Seminarium Duchownego w Traunstein stanowi dla uczniów tej szkoły najlepsze i wiarygodne świadectwo. Jest wzorem dla tych, którzy po raz pierwszy usłyszeli wezwanie do pójścia za Chrystusem pod koniec lat dzieciństwa lub w pierwszych latach młodości. Z kolei jako rzetelny i umiejętnie przekazujący innym swoją wiedzę uniwersytecki profesor, Benedykt XVI może stać się dla nauczycieli i formatorów mistrzem w poszukiwaniu i przekazywaniu prawdy, dobra i piękna, których ostatecznym źródłem jest Bóg.

W roku szkolnym 2021/22 zajęcia rozpoczęły się stacjonarnie i trwały aż do 20 rudnia 2021 roku. Wówczas z rozporządzeniem Ministra Edukacji i Nauki od 20 grudnia 2021 roku do 9 stycznia 2022 roku zostały zawieszone zajęcia stacjonarne i wprowadzona została nauka zdalna. Zanim uczniowie wyjechali do swoich domów, gdzie uczestniczyli w zajęciach lekcyjnych w trybie zdalnym i spędzili ferie z racji Świat Bożego Narodzenia, uczestniczyli w pogrzebie śp. arcybiskupa Stanisława Nowaka. !7 grudnia wzięli udział w kondukcie pogrzebowym, w którym przeniesiono ciało Zmarłego z bazyliki na Jasnej Górze do bazyliki archikatedralnej w Częstochowie, gdzie następnie uczestniczyli wraz z księżmi przełożonymi we Mszy św. żałobnej za śp. abp. Stanisława Nowaka; przy trumnie wartę pełnił poczet sztandarowy NSD.

Do szkoły alumni wrócili 10 stycznia 2022 roku. podejmując naukę w trybie stacjonarnym w reżimie sanitarnym i przy zachowaniu podstawowych zasad bezpieczeństwa. Jednakże nauka w trybie stacjonarnym trwała tylko trzy tygodnie. Pod koniec stycznia wydano kolejne rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki o przejściu, od 27 stycznia 2022 r. do 27 lutego 2022 roku, na naukę zdalną uczniów między innymi szkół ponadpodstawowych. Dlatego uczniowie Niższego Seminarium ponownie wyjechali do domów, gdzie uczestniczyli przez dwa tygodnie w zajęciach lekcyjnych na odległość, a następnie od 14 do 25 lutego mieli ferie zimowe. Do szkoły uczniowie wrócili w niedzielę 27 lutego 2022 roku, rozpoczynając drugie półrocze roku szkolnego 2021/22. Nauczycielom i wychowawcom towarzyszyła nadzieja, że zdalne nauczanie było po raz ostatni w tym roku szkolnym, bo chociaż ma ono stronę pozytywną, związaną choćby z rozwojem umiejętności obsługi komputera, to jednak pod wieloma względami ustępuje edukacji w trybie stacjonarnym. Tryb zdalny wydaje się do zaakceptowania jedynie jako uzupełnienie tradycyjnej edukacji lub rozwiązanie tymczasowe, swoista „minimalizacja strat” związanych z przerwami w chodzeniu do szkoły wymuszonymi pandemią. Kontrola Najwyższej Izby Kontroli wykazała, że wskutek zdalnego nauczania w czasie epidemii COVID-19 w Polsce nastąpiło obniżenie jakości kształcenia, pogłębienie nierówności edukacyjnych oraz pogorszenie kondycji psychofizycznej uczniów i nauczycieli.

W czasie ferii zimowych 23 lutego 2022 roku w budynku Niższego Seminarium Duchownego odbyło się posiedzenie Rady Kapłańskiej Archidiecezji Częstochowskiej. Podjęto na nim temat roli Niższego Seminarium Duchownego w dziele powołań kapłańskich. Głównym prelegentem był ks. prof. dr hab. Janusz Królikowski. Przytoczył kanon 234 Kodeksu Prawa Kanonicznego, który wyraźnie zaleca utrzymanie niższych seminariów, tam gdzie istnieją, i wspieranie ich. W świetle tej normy Niższe Seminarium Duchowne w Częstochowie potrzebuje wsparcia i promocji. Jego działalność powinna stać się również przedmiotem refleksji i oceny, aby przeciwstawiać się stereotypom i uprzedzeniom. W ramach dyskusji z udziałem abp. Wacława Depo, w pierwszych tygodniach 2023 roku, wypracowano nowy model szkoły. Opiera się na trzech filarach: edukacja humanistyczna, formacja religijna i wychowanie patriotyczne. Działalność dydaktyczno-wychowawcza szkoły realizuje program niższych seminariów, w których wraz z wykształceniem humanistycznym, przewidziana jest specjalna formacja religijna / kan.234 KPK/. Od roku szkolnego 2023/24 szkoła nosi nazwę: Niższe Seminarium - Liceum Humanistyczne w Częstochowie z internatem i realizuje programy nauczania zawierające podstawę programową kształcenia ogólnego dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego.

Ks. Jerzy Bielecki